Felieton – Czy też tak macie?

3 lipca 20253 lipca 2025 Janusz Bończak

Wegańskie życie daje sporo przyjemności. Jest w nim dużo wrażeń, takiej cichej radości z bycia wśród drzew, kwiatów, ptaków i owadów. To miłe uczucie, nie zagrażać. Ani zwierzętom, ani ludziom. Po prostu być, współistnieć. Być częścią obecności, która próbuje dostrzec wagę życia, jego kruchość, nieprzewidywalność. Bo przecież większość decyzji nie układa świata tak, jakby się chciało. Myślę, że to w moim życiu dobry czas. Choć, nie ma co udawać, potrafi zaskoczyć. Niby drobiazgi, a jednak zostawiają ślad. Niekoniecznie ten przyjemny.
Już tłumaczę. No bo wiadomo, my, weganie, nie jemy mięsa, jajek, masła, nie pijemy mleka, miodu też nie. Ja jednak nie chodzę i nie robię z tego zarzutu innym, raczej wyciągam przyjazną dłoń. Staram się być przykładem tego, że ta droga może być dobra, bez nachalności.
A jednak są takie miejsca. Pikniki, zjazdy, spotkania. Wspólne stoły, rozmowy, świętowanie. I jeśli nikt nie wie, że nie jesz tego, co większość, to nie znajdziesz tam wiele. Może jabłko, czasem garść winogron. O mleku roślinnym do kawy nawet nie wspomnę.
Choć trzeba przyznać, że powoli się to zmienia. W Krakowie, na miejskich spotkaniach, coraz częściej są opcje wegetariańskie i wegańskie. To miłe…
Pewnie powinienem już być odporny na takie sytuacje. W końcu mogę wziąć swoje pudełko z ryżem albo kanapkę. Jabłko też zawsze się zmieści.
Jednak są momenty, kiedy nie jesteś tylko uczestnikiem. Jesteś zaproszony imiennie. Wszyscy wiedzą, że jesz inaczej. Zasiadasz do stołu z uśmiechem, w dobrym nastroju. Wszyscy eleganccy, przy stole kwiaty, zastawa, wypolerowane sztućce. Czeka na Ciebie papierowa serweta, którą zaraz rozłożysz na kolanach. Bo przecież wspólny posiłek to jedna z najprzyjemniejszych rzeczy na świecie.
Rozmawiasz, żartujesz, machasz komuś na powitanie. Ktoś kładzie rękę na ramieniu, wita Cię z serdecznością. Ach, jaka to przyjemność. Jesteśmy stadni, jak konie, te relacje są dla nas ważne. Zadowolony rozglądasz się po stole. Pięknie podane przystawki, ale nie dla Ciebie. No trudno, myślisz. Zapomnieli. Nalewasz kolejną szklankę soku pomarańczowego. Świeżo wyciskany, bardzo dobry. Choć wiesz, że zaraz będzie trzeba sikać. Sąsiadka żartuje, że wyciągnie z przystawek coś zielonego, to pewnie wegańskie. Śmiejesz się, odpowiadasz żartem. Słuchasz, co się dzieje, wspólnota świętuje, kwiaty, nagrody, uprzejmości. A w Tobie zaczyna się kręcić karuzela myśli. Zapomnieli? Specjalnie? A może po prostu ich to nie obchodzi? Po części oficjalnej zapowiadają kolejne dania. Super. Kładziesz serwetę na kolanach, dosuwasz się do stołu, poprawiasz sztućce. Tyle rodzajów, może coś będzie. Kelnerka stawia przed Tobą talerz. Z przyzwyczajenia pytasz, czy to danie wegańskie. Słyszysz: nie. Dziękujesz, prosisz o zabranie. Po chwili kolejny talerz. Znowu pytasz. Znowu nie. Nie było zamówienia na wegańską wersję. Proszę zabrać. I nagle świat jakby zwolnił. Talerze, kelnerzy, śmiechy, odgłosy sztućców, a Ty siedzisz w miejscu, jakby czas stanął. Czujesz, że uszy zaczynają Cię palić. Znowu to samo pytanie: zostać i udawać, że nic się nie stało? Czekać, aż ktoś uprzejmie zaproponuje ziemniaki bez sosu?
A może wyjść? Po cichu? Bez sceny?
Serce wali, czujesz ciepło na karku, dłonie lekko się pocą. Wieczór duszny, ale to nie powietrze, to niezręczność. Decydujesz się wyjść. Powiedzieć komuś? Nie ma jak. Wszyscy zajęci jedzeniem. Trzeba poczekać, aż ktoś skończy. Absurd. A jednak czekasz. Myśli krążą, atakują. Czujesz, jak policzki robią się gorące. Zostajesz? Udajesz, że jest w porządku? A może w końcu wyjdziesz? Wstajesz. W zamieszaniu nikt nie zauważa. Wychodzisz. Szybciej, szybciej. Najlepiej zniknąć.
Wieczór bez podziękowań. Z czymś w rodzaju kary. Myślisz sobie: lepiej tak. Przynajmniej bez kolejnego „nic się nie stało”.
Jednak zostawiam tę opowieść. Niech trwa. Może ktoś ją przeczyta. Może ktoś pomyśli o uważności. Nie da się dotrzeć do wszystkich, ale do tych zaproszonych czasem warto. Nie przyjmę już takich zaproszeń. Bo nie chcę kolacji, które smakują upokorzeniem. Nie przyjmuję zarzutów nieobecności w zamian za przeprosiny. To tak nie działa. Jednak weganinem zostaję nadal. Ta droga, mimo wszystko, wciąż daje mi radość. Niesie mnie. pomimo wszystko!
Tekst, grafika Janusz Bończak

MANIFEST WEGAŃSKI 2025 r.
Weganizm to sposób życia, który szanuje wszystkie czujące istoty i pokazuje, że wszystko jest ze sobą połączone.
Każda istota, która czuje, zasługuje na troskę i ochronę – niezależnie od gatunku.
Weganizm pomaga ograniczyć cierpienie zwierząt i szkody dla planety. To wybór dla lepszej przyszłości.
Nie chcemy używać zwierząt jako rzeczy, jedzenia ani produktów. One nie są naszym narzędziem.
Ważne są dla nas dobro, sprawiedliwość, empatia i świadomość wpływu naszych wyborów.
Wierzymy w współczucie, solidarność i siostrzeństwo z innymi czującymi istotami – ludźmi i zwierzętami.
Znamy trudności, ale wierzymy, że zmiana jest możliwa – krok po kroku.
Nie zgadzamy się na manipulacje, które odbierają zwierzętom ich godność i prawa.
Każdy może próbować żyć bardziej wegańsko – na swój sposób, w swoim tempie. Każdy krok się liczy.
Nie jesteśmy ruchem politycznym, ale chcemy łączyć ludzi ponad podziałami.
Zachęcamy duchowość i religie do spojrzenia na zwierzęta z miłością i troską.
Ufamy nauce, ale nie takiej, która krzywdzi istoty żywe lub niszczy środowisko.
Weganizm to i rozum, i serce. Chcemy rozmawiać, współpracować i budować świat oparty na wartościach.

„Urząd rzeczniczy to istotny krok w kierunku prawnego uznania podmiotowości zwierząt. Dziś zwierzęta, które z jednej strony nie są rzeczami (jak stanowi wprost art. 1 ust. 1 Ustawy o ochronie zwierząt), a z drugiej nie mają podmiotowości prawnej, pozostają w zawieszeniu, jeśli chodzi o ich status prawny”.
mec. Karolina Kuszlewicz

„Rzecznik praw zwierząt czy też ogólnopolski inspektorat praw zwierząt musiałby być instytucją niezależną od Inspekcji Weterynaryjnej, od parlamentu czy rządu. Generalnie od wszelkich instytucji, które patrzą na zwierzęta nie z punktu etyczno-moralnego, tylko jako produkt, rzecz, którą się np. handluje
w celach konsumpcyjnych”.
Prezes TOZ RP Wojciech Muża

Oczywiście ta osoba powinna być weganinem, bo to zmienia perspektywę i podejście do zwierząt jako właśnie do produktów. Myślę, że byłoby rażącą sprzecznością, gdyby rzecznik ochrony zwierząt je konsumował”.
Szef Fundacji Viva Akcja dla Zwierząt Cezary Wyszyński

💚💚💚

Anna Spurek, Dyrektorka Generalna Green REV Institute: – Przeprojektowanie systemu żywności to zadanie na teraz. Sektor hodowlany to motor nierówności i braku bezpieczeństwa żywnościowego i żywności. Półki pełne mięsa i nabiału warto zestawić z głodem i ubóstwem. Dania już wprowadza polityki dla przebudowy systemu do systemu roślinnego, pytanie co z Polską Panie Ministrze Siekierski, Premierze Tusku, Ministro Leszczyno, Ministro Hennig- Kloska?

💚💚💚

Anna Spurek,
COO Green REV Institute:
– Aktywizm systemowy dla zmiany i naprawy systemu żywności to dzisiaj must w działaniach klimatycznych. Czas, żeby młode osoby mówiły sprawdzam rządzącym, pukały do drzwi gabinetów w Brukseli i skutecznie wykorzystywały narzędzia partycypacji dla transformacji systemu żywności. Tematyka systemu żywności i rolnictwa jest bardzo szeroka, w ramach Youth Climate Lab koncentrujemy się na deforestacji, której przyczyną jest rolnictwo zwierzęce, prawie do dostępu do wegańskich posiłków oraz problemie marnowania żywności.

💚💚💚

Morgan Janowicz,
Koordynatorka ds. Partnerstwa REV:
– Roślinne szkoły to nie tylko projekt REV ale to nasza misja i element strategii naprawy systemu żywności. Jako reprezentantka Gen Z wiem, że odpowiedzialność za naprawę systemu żywności to odpowiedzialność instytucji, przemysłu, rządów, samorządów, szkół… i mocna, silna edukacja klimatyczna.

💚💚💚

Julia Sawka – Kluczowe jest także zrozumienie potęgi naszych wyborów jako siły zmiany. Nie marnuj – kupuj odpowiedzialnie to manifest troski o naszą planetę i przyszłe pokolenia. Wspólnie budujemy społeczeństwo świadome, gotowe podejmować decyzje, mające na uwadze ekologię, etykę i zrównoważony rozwój. W ramach Youth Climate Lab skupiamy się na kampaniach społecznych, które inspirują do pozytywnych zmian.

💚💚💚

Musimy przewartościować nasze podejście do zwierząt i otaczającej nas przyrody i zrozumieć, że stanowimy obecnie największe zagrożenie dla tej planety i jej zwierzęcych mieszkańców. I powinniśmy zrobić to nie ze strachu o własne zdrowie lub życie, przyszłość swoich bliskich czy gatunku ludzkiego – powinniśmy to zrobić z poczucia przyzwoitości i szacunku. Nie da się uczciwie walczyć o prawa i ich egzekwowanie w kwestii sprawiedliwości społecznej i jednocześnie tolerować czy czynnie uczestniczyć w gigantycznej opresji wobec dziesiątek miliardów zwierząt pozaludzkich.
Monika Kohut – weganka, abolicjonistka zwierzęca, aktywistka, feministka. Działa aktywnie na rzecz równości wszystkich istot żyjących.

💚💚💚

Na dziś wiemy jedno, że nie ma nakazu jedzenia mięsa w Kościele, ani nie ma zakazu jego jedzenia. A miejscem, gdzie podejmujemy takie decyzje jest nasze sumienie. I wrażliwość tego sumienia mówi nam, którą opcję należy/można wybrać z licznych propozycji diet. Każdy ma prawo do swoich wyborów. Nie narzucamy go instytucjonalnie.
Od zawsze w Kościele są praktykowane posty. A klasyczny post chrześcijański to po prostu niejedzenie mięsa i w naszej tradycji chrześcijańskiej od zawsze nie jemy mięsa np. w piątki.
To pokazuje, że od wieków w naszej refleksji był, jak można powiedzieć, wyrzut sumienia, że jednak jemy zwierzęta.
O. Stanisław Jaromi OFMConv.
Wywiad pt. „Nowe przymierze z przyrodą?”

💚💚💚

„Zwróćmy również uwagę na etyczny aspekt dokarmiania. Niewiele osób jest świadomych, że pożywienie zostaje wyrzucane jako przynęta w bezpośrednim otoczeniu stanowisk strzeleckich, tak zwanych ambonek.
Głodne zwierzęta same pojawiają się na linii strzału, co czyni z aktu polowania egzekucję. Zabijanie zwierząt w pobliżu ambon ukazuje rzeczywisty obraz myśliwych i ich tak zwaną miłość do przyrody.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Dariusz Dąbek – dr nauk humanistycznych, filozof, logik, trener mediacji,
negocjator.
💚💚💚

„Nurt ekofeminizmu, obszernie zajmujący się problemem męskiej dominacji zarówno w stosunku do kobiet, jak i środowiska naturalnego, zwrócił uwagę na patriarchalne korzenie elementów kultury myśliwskiej. Myślistwo rekreacyjne, które często prezentowane jest przez samych uczestników jako sport lub równa walka, to w istocie forma jednostronnej agresji, gwałt na przeciwniku, który nie wyraził zgody na udział w zmaganiach. W tej morderczej odsłonie biofilii myśliwy – stalker („romantyczny gwałciciel”) jest przekonany, iż jego ofiara sama sprowokowała go do ataku i ponosi winę zaswój los. Zgrzeszyła pięknem, a więc musi ponieść zasłużoną karę”.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Dariusz Jedzok – absolwent Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Śląskiego.
💚💚💚

„Dla społeczności myśliwych całe to zło jest legitymizowane przez moralność łowiecką, która jest złą moralnością, tak jak moralność grupy przestępczej czy moralność kanibali. Społeczne hominidy jako ssaki świadome sprawstwa swojego i innych są skazane na moralność – żadna ludzka grupa nie może się utrzymać przez współdziałanie członków bez przestrzegania wzajemności i wspólnej wartości czy celu”.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Andrzej Elżanowski – prof. dr hab. w zakresie nauk biologicznych.
💚💚💚

„Zabijanie zwierząt towarzyszyło ludzkości w toku filogenezy. Człowiek zabijał, żeby przeżyć, szczególnie w okresie lodowcowym, kiedy trudno było o pokarm roślinny. Zabijał także, czyniąc ofiary, jednakże nie było to
zabijanie dla przyjemności. Co więcej, szanse zwierzęcia i człowieka w walce były bardziej wyrównane. Już we wczesnym średniowieczu na terenie Europy myślistwo stało się mało ważnym aspektem gospodarki, a w czasach współczesnych – wyspecjalizowanych hodowli – jest wręcz zbędne.
Jednak istnieje, i to dla zupełnie innych celów”.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Honorata Korpikiewicz – prof. dr hab. w dyscyplinie: filozofia.
💚💚💚

„Przyjąć można więc, że prawidłowe jest potoczne znaczenie słowa „myślistwo”, oznaczające pozbawienie zwierząt życia w wyniku polowań. Myślistwo rekreacyjne to natomiast myślistwo, w którym głównym – a często wręcz jedynym – celem jest patologicznie rozumiana „rekreacja” – pozbawianie zwierząt życia nie w związku z jakąś formą zagrożenia, nawet nie dla mięsa, ale przede wszystkim dla satysfakcji myśliwego. Zabijanie zwierzątjako forma relaksu, przyjemności”.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Tomasz Cyrol – adwokat, dr nauk prawnych.
💚💚💚

„Odwołajmy się najpierw do zasady: „Nie zabijaj” ze starotestamentowego Dekalogu, która w wersji oryginalnej zakazuje mordowania – czyli zabierania życia niewinnym – tym, którzy nic złego nam nie uczynili, tym, którzy nie mają winy w sobie i są zbyt słabi, aby bronić samych siebie.
Mój adwersarz mógłby w tym wypadku powiedzieć, że zakaz ten dotyczy wyłącznie relacji międzyludzkich. Należy zadać pytanie – dlaczego na obecnym, wysokim poziomie wiedzy neurobiologicznej i rozwiniętej świadomości moralnej musimy tak wąsko interpretować tę zasadę? Dlaczego
kategorią „niewinnych” powinniśmy nadal obejmować wyłącznie przedstawicieli gatunku Homo sapiens i nikogo więcej? Z etycznego punktu widzenia, kategoria „niewinnych” jest zakresowo szersza i wykracza poza przynależność do jednego gatunku”.
„Etyczne potępienie myślistwa” –
dr hab. Dorota Probucka, prof. UP.
💚💚💚

„Ludzie nie dostrzegają lub nie chcą dostrzegać cierpienia zwierząt hodowlanych. Nie widzą, co się dzieje ze zwierzętami hodowanymi na mięso. Jak wygląda produkcja mleka. Ja staram się im to uświadomić”.
red. TOK FM, Ewa Podolska
💚💚💚
„Termin „zwierzęta” powinien zostać porzucony w rozważaniach etycznych. Jako kategoria systematyki biologicznej jest zbyt szeroki, żeby można było go sensownie używać w kontekście etyki. Jest mi z tym określeniem coraz bardziej niewygodnie i gorączkowo zaczynam szukać sposobu, żeby go nie stosować w podobnych rozważaniach.
Dariusz Gzyra
💚💚💚
„Strzelanie dla przyjemności do zwierząt jest patologią, to powiedzmy sobie wprost. Rozumiem łowiectwo, gdy istnieją istotne pilne powody, ale tym powinni zająć się fachowcy, a nie osoby, które idą do lasu jak na zawody sportowe czy do parku rozrywki z wypasionym sprzętem do zabijania”.
O. Stanisław Jaromi OFM CONV.
💚💚💚

Może cię zainteresować:

Gdzie jest Smart Villages?

Jak w Niebie, tak i na Ziemi?

Transport a środowisko