Kultura wegańska – zwiastun wydawniczy
W obliczu narastającego kryzysu klimatycznego, społecznego i egzystencjalnego, prof. Joanna Hańderek proponuje nową wizję kultury opartej na czterech filarach: współpracy zamiast rywalizacji, współdzielenia zamiast posiadania, stabilizacji zamiast nieustannego wzrostu oraz rewitalizacji zamiast eksploatacji.
Te filary stanowią fundament kultury wegańskiej, która dąży do minimalizowania skutków kryzysu klimatycznego i społecznego. Autorka podkreśla, że taka kultura nie opiera się na krzywdzie innych istot, lecz na empatii, współodczuwaniu i szacunku dla wszystkich sentientów — istot zdolnych do odczuwania.
Kultura wegańska to nie tylko analiza obecnych problemów, ale także propozycja konkretnych rozwiązań i modeli działania. Autorka zachęca do refleksji nad naszymi codziennymi wyborami i ich wpływem na otaczający nas świat. W oczekiwaniu na publikację Kultury wegańskiej, warto zapoznać się z wcześniejszą książką autorki, Filozofia wegańska, która stanowi wprowadzenie do poruszanych tematów. Więcej informacji można znaleźć na stronie ISTOTA.info. Zachęcam również do odwiedzenia strony autorki: handerekjoanna.wordpress.com, gdzie można znaleźć dodatkowe materiały i refleksje związane z tematyką książki.
A teraz zapraszam w zanurzenie się w bliższym opisie książki autorstwa prof. Joanny Hańderek:
„Kultura wegańska” to druga część z nieopublikowanej jeszcze trylogii wegańskiej. Drukiem ukazała już się „Filozofia wegańska”. Trzecia część pisana to „Wegańskie życie”. W „Kulturze wegańskiej” pojawia się między innymi kwestia relacji kulturowych kształtowanych przez wegańską filozofię. Jako propozycja ukazuje cztery filary na których może wspierać się społeczeństwo dążąc do czystego funkcjonowania. Czystego, a więc takiego, które nie jest oparte na krzywdzie drugiego sentienta (istoty żyjącej). W książce prezentowane są one w opozycji to modeli obecnych, które często prowadzą do wykorzystania, nadużyć, czy niszczenia relacji z innymi istotami.
- Współpraca, a nie rywalizacja
- Współdzielenie, a nie posiadanie
- Stabilizacja, a nie rozwój
- Rewitalizacja, a nie eksploatacja
Współpraca, współdzielenie, stabilizacja, rewitalizacja mają swój wymiar zarówno w życiu społecznym, jak i w nauce czy ekonomii. Już pierwszy filar uderza w standardowe założenia konsumpcyjnego świata, gdzie od dziecka uczeni jesteśmy traktowania rywalizacji jako czegoś pozytywnego. Rywalizacja często przedstawiana jest jako to, co ma prowadzić do samorozwoju i pozyskania większych możliwości, środków finansowych, czy sukcesów na polu zawodowym. W kulturze wegańskiej proponuję, by za rywalizację wprowadzić współpracę, co oznacza pomoc tym, którzy nie mogą wziąć udziału w rywalizacyjnym wyścigu, odwrócenie tendencji i zamiast rywalizowania kooperowanie, wzajemne wzmacnianie możliwości, dzielenie się pomysłami, wiedzą, patentami, dorobkiem, a nawet finansami. Nie jest to model idealistyczny, tak bowiem działają NGOsy, w dawny modelu szkolnictwa tak działała nauka. Takie programy jak Open Eyes Economy czy model ekonomiczny proponowany przez Klausa Schwaba ukazują jasno alternatywę dla rywalizacji: jest nią współpraca właśnie i ekonomia wartości uwzględniająca potrzeby egzystencjalne, tożsamościowe i kulturowe człowieka.
Współpraca, współdzielenie, stabilizacja, rewitalizacja to filary na których powinna opierać się współczesna kultura w dążeniu do minimalizowania skutków kryzysu klimatycznego i wiążących się z nim kryzysów społecznych, egzystencjalnych, kulturowych. W świecie coraz większej niepewności i ryzyka zachowanie modelu agresywnego postępu, rozwoju za wszelką cenę, indywidualistycznej etyki grozi całkowitym załamaniem relacji społecznych i międzyludzkich wobec klimatycznej zagłady. Współpraca, współdzielenie, stabilizacja, rewitalizacja odpowiadają też na potrzeby samego świata przyrody: zawłaszczonego przez człowieka, uprzedmiotowionego i sprowadzonego do sfery surowców (ożywionych jak i nie ożywionych). Człowiek stworzył obozy koncentracyjne dla zwierząt i w modelu agresywnej eksploatacji przekształcił ziemię w pole bitwy o technologiczny i cywilizacyjny sukces. Propozycja kultury wegańskiej zmienia nastawienie przemocowe w relacyjne, gdzie ważniejsze jest przetrwanie a nie realizowanie ludzkich celów za wszelką cenę. To odchodzenie od egotycznego nastawienia zachodniej kultury promującej model indywidualisty zdobywającego świat. W zamian proponowana jest wspólnota sentientów rozumiana jako współdziałanie i współodczuwanie, współdzielenie, gdzie ustępstwo, ustąpienie, wsparcie i pomoc są ważniejsze niż postęp, sukces i dążenie do celu.
Cztery filary kultury wegańskiej wyrastają z filozofii uważności, która stanowi fundament filozofii wegańskiej. Uważność to nie tylko empatia, ale również skupiona na Innym sentiencie uwaga. Filozofia uważności umieszcza nasze relacje poza podziałami człowiek-zwierzę, mężczyzna-kobieta, człowiek-świat, my-inni, ja-nie-ja. Uważność to również postawa etyczna nie dążąca do symetrii na zasadzie moje działanie mają spotkać się z wynagrodzeniem czy uznaniem innych, tylko prowadzi do działania skupionego na innym. Współdziałanie równocześnie jest współobecnością i współodczuwaniem, a Inny Sentient oznacza podmiot któremu należy się szacunek jak i próba zrozumienia. Uważność to również dostrzeżenie świata i jego problemów, to konfrontacja nawet z tym, co dla nas przykre czy niemożliwe do realizacji z powodu egoizmu, poczucia winy, czy tradycji w jakiej wyrośliśmy. Dlatego filozofia uważności oznacza również krytycyzm, zdolność i rozwijanie zdolności krytycznego podejścia do samego/samej siebie. Filozofia uważności fundująca wegańską kulturę to świadomość poszukująca, ćwicząca wrażliwość, otwarcie na świat, budująca zrozumienie, że tylko w relacjach sieciowych, burzących hierarchie i podziały można stworzyć świat przyszłości.
„Kultura wegańska” to książka która nie tylko analizuje rzeczywistość kryzysu klimatycznego w jakim żyjemy, ale również próba budowania modeli i narracji przeciwstawiających się antropocenowi, kapitałocenowi i uwłaszczającej sile kultury konsumpcyjnej w jakiej żyjemy. Na pierwszym miejscu zostaje postawiona kwestia budowania relacji pomiędzy sentientami, bez rozrywających podziałów i antagonizujących kategorii. To również próba spojrzenia w jaki sposób możemy współdziałać pomimo historii jaka doprowadziła do zniszczenia naszej rzeczywistości i deprecjacji innych pozaludzkich sentientów.
Książka „Kultura wegańska” pisana jest z pozycji świata pogrążającego się w kryzysie klimatycznym, zatem proponowane w niej kategorie, modele i postawy stają się również próbą tworzenia wzorców kulturowych dostosowanych do rzeczywistości kryzysu. Stąd niektóre proponowane teorie mogą wydawać się nie realistyczne, zbyt wymagające – na przykład zrzeczenia się czy wycofania własnych potrzeb na rzecz innych. Nie jest to jednak książka opisująca jak jest, a poszukująca wobec postawionych diagnoz kryzysu, odpowiedzi co można robić, żeby ten kryzys minimalizować. Dla wielu myślicieli kryzys klimatyczny oznacza możliwość pogłębiania się konfliktów społecznych, zbrojnych, działania coraz bardziej agresywne wobec zachodnich demokratycznych standardów. Dlatego kultura wegańska proponuje drogę, w której zamiast agresji i rywalizacji będzie można rozwijać współpracę i współdziałanie. A to wymaga gruntownej zmiany naszego podejścia i do nas samych jak i do naszej kultury. W tym sensie weganizm wydaje się bardzo dobrym modelem, ponieważ już dzisiaj pokazał, że radykalne zmiany są możliwe, a ich skutki mają pozytywny wpływ nie tylko na samych wegan i weganki ale mają też potencjał zmieniania naszej rzeczywistości.
Pozostajemy z Państwem w oczekiwaniu na ukazanie się całej publikacji – redakcja Istota.info
