Czy EBOR zainwestuje 46 mln USD w rozwój śmieciowego jedzenia?

Operator Burger King i Popeyes ma otrzymać wsparcie ze środków Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju na kolejne inwestycje

Organizacje pozarządowe i środowiska aktywistyczne apelują do Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR) o zatrzymanie wsparcie w wysokości 46 mln dolarów w operatora Burger King i Popeyes. Organizacje pokazują sprzeczność wsparcia ze środków EBOR z celami dla zielonej gospodarki i dla ochrony klimatu.

Osoby działające na rzecz ochrony środowiska i sprawiedliwych systemów żywnościowych sprzeciwiają się proponowanej przez EBOR inwestycji kapitałowej w wysokości 46,09 mln USD w Rex Concepts SA – operatora sieci Burger King i Popeyes w Europie Środkowo-Wschodniej.

W związku z zaplanowanym na 25 czerwca głosowaniem zarządu, sygnalistki i sygnaliści ostrzegają, że inwestycja ta podważa zobowiązania Banku dotyczące strategii zielonej transformacji (GET), realizacji porozumienia paryskiego oraz globalnych celów w obszarze klimatu, bioróżnorodności i zrównoważonego rozwoju.

„W obliczu ogromnego zanieczyszczenia środowiska i ogromnej skali negatywnych skutków zdrowotnych u ludzi spowodowanych przez przemysłowe fermy zwierząt i dietę opartą na fast foodach (nowotwory, antybiotykooporność, otyłość i spowodowane nią choroby cywilizacyjne), plany inwestycyjne EBOR przynoszą wstyd i hańbę całej Unii Europejskiej”. – dr. Anna Kozajda, Instytut Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi

Green REV Institute, think tank koordynujący koalicję Future Food 4 Climate, oraz Federacja Bezpieczna Żywność, wystosowały list otwarty wzywający Bank do ponownego, tym razem krytycznego rozważenia swojego stanowiska:

„Wzywamy EBOR do zawieszenia lub anulowania tej decyzji, zaplanowanej na głosowanie zarządu w dniu 25 czerwca 2025 r., ze względu na poważne konsekwencje, jakie ta inwestycja miałaby dla zdrowia publicznego, klimatu, rolnictwa i lokalnych systemów żywnościowych”.

Proponowane finansowanie jest sprzeczne ze strategią zielonej transformacji EBOR, która zobowiązuje Bank do ograniczania emisji, wzmacniania odporności i działania w zgodzie z porozumieniem paryskim. Może również naruszać artykuł 13 umowy założycielskiej EBOR, który zakazuje wspierania projektów możliwych do sfinansowania z kapitału prywatnego i niewykazujących tzw. dodatkowości.

Burger King jest drugą co do wielkości siecią fast-food na świecie, a jej model biznesowy jest szeroko powiązany z:

• Wysokimi emisjami metanu i amoniaku z hodowli przemysłowej,
• Rosnącym kryzysem zdrowia publicznego napędzanym przez ultra-przetworzoną dietę,
• Opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe spowodowaną nadmiernym stosowaniem antybiotyków u zwierząt hodowlanych oraz
• Wylesianiem, w tym w regionie Amazonii, związane z produkcją soi wykorzystywanej jako pasza dla mięsa świń i kurczaków, stanowiących podstawę menu Burger King.

Pomimo deklarowanej przez EBOR misji „budowania silniejszych i bardziej ekologicznych gospodarek na trzech kontynentach”, strona CSOs i aktywistyczna kwestionuje integralność środowiskową proponowanej inwestycji.

Prof. Tadeusz Pomianek, Prezydent Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, członek Rady Naukowej Federacji Bezpieczna Żywność:

„Fast foody oparte na przemysłowej produkcji zwierzęcej powodują ogromne zużycie wody. W samej Polsce produkcja mięsa wiąże się z ogromnym zużyciem wody. Według moich szacunków przekracza ono 30 miliardów metrów sześciennych wody rocznie, co stanowi około połowy całkowitego zużycia wody w kraju.

Jest to szczególnie niepokojące w obliczu nasilających się susz w całej Polsce, szczególnie w dwóch regionach – mazowieckim i wielkopolskim – gdzie znajduje się 52% wszystkich gospodarstw przemysłowych”.

Merel van der Mark, szef programu dobrostanu zwierząt i finansów w Sinergia Animal:

„Nauka jasno pokazuje, jak szkodliwe są te modele biznesowe dla środowiska, dobrostanu zwierząt i zdrowia publicznego. Banki publiczne muszą przewodzić transformacji klimatycznej, a nie finansować jej upadek”.

„Inwestowanie w sieci fast foodów, które opierają się na hodowli przemysłowej i ultraprzetworzonych produktach mięsnych, jest niezgodne z celami klimatycznymi Banku i nadchodzącą agendą COP30 w Brazylii. To nie jest zrównoważony rozwój – to publiczne finansowanie szkód planetarnych” dodaje Merel van der Mark.

Kluczowe wyzwania

1. Przemysłowa hodowla zwierząt i emisje
   Jak udokumentowano w Białej Księdze: Smród, krew i łzy (Sylwia Spurek, 2023), Polska doświadcza dynamicznej ekspansji przemysłowej hodowli zwierząt. Obecnie w kraju działa ponad 3400 ferm wielkoprzemysłowych. Szacuje się, że około 77% kurczaków i 58% świń hodowanych jest w zamkniętych systemach o wysokim zagęszczeniu, które emitują znaczne ilości amoniaku, metanu i azotanów – zanieczyszczając powietrze i wodę oraz negatywnie wpływając na zdrowie i jakość życia lokalnych społeczności.
   Badania naukowe potwierdzają, że globalny system żywnościowy – obejmujący produkcję nawozów, hodowlę, transport, przetwarzanie i pakowanie – odpowiada za około jedną trzecią antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych.
2. Zagrożenia dla zdrowia publicznego
   Sieci takie jak Burger King i Popeyes promują wysoko przetworzoną, bogatą w tłuszcz i sól żywność pochodzenia zwierzęcego, która w szczególny sposób zagraża zdrowiu dzieci oraz osób z grup o niższych dochodach. Tego typu dieta przyczynia się do wzrostu chorób dietozależnych i pogłębia nierówności zdrowotne.

Według Najwyższej Izby Kontroli (NIK), 2024:

• ponad 50% dzieci i młodzieży odżywia się niezdrowo
• 20-21% dzieci ma nadwagę lub otyłość
• Choroby dietozależne stały się główną przyczyną zgonów, wyprzedzając palenie tytoniu.

Dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i prognozy krajowe pokazują:

• Ponad 50% dorosłych ma nadwagę lub jest otyłych
• Przewiduje się, że do 2029 r. liczba zachorowań na raka w Polsce osiągnie 200 000 rocznie, a głównymi przyczynami będą dieta i styl życia.

Wezwanie do odpowiedzialnego, dostosowanego do klimatu finansowania

Inwestycja ta pojawia się w krytycznym momencie – zaledwie kilka miesięcy przed COP30 w Brazylii, gdzie kluczowymi tematami będą ochrona lasów i reforma systemu żywnościowego. Łańcuchy dostaw Burger King były już wcześniej powiązane z nielegalnym wylesianiem w Amazonii i Cerrado, m.in. poprzez zakup wołowiny i soi (The Guardian, 2019).

W związku z tym Green REV Institute, Sinergia Animal, koalicja Future Food 4 Climate i inni sygnatariusze listu apelują do EBOR o anulowanie planowanej inwestycji i przekierowanie środków publicznych na rozwój roślinnych, sprawiedliwych i odpornych na kryzysy systemów żywnościowych – takich, które służą ludziom, zwierzętom i planecie.

„Finansowanie publiczne nie powinno wzmacniać przemysłowego rolnictwa zwierzęcego, wylesiania ani niezdrowych systemów żywnościowych – zwłaszcza w kluczowym momencie dla dyplomacji klimatycznej”.

Źródło: Green REV Institute, kontakt@greenrev.org