zdrowa żywność to prawo człowieka

11 czerwca 2025 Janusz Bończak

Danuta Kuroń i Green REV Institute do Rządu RP – zdrowa żywność to prawo człowieka

Danuta Kuroń, wraz z licznymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, ekspertkami i ekspertami, podpisała list otwarty do Premiera Donalda Tuska i członków rządu, wzywając do sprawiedliwej transformacji systemu żywnościowego w Polsce i Unii Europejskiej. Sygnatariusze apelują: czas przyznać, że prawo do zdrowej, zrównoważonej żywności to fundamentalne prawo człowieka.

Niewydolny system, który krzywdzi zamiast karmić

W Polsce 2,5 miliona osób żyje w skrajnym ubóstwie, a ponad 17 milionów – poniżej minimum socjalnego. W efekcie miliony ludzi są zmuszone do wyboru między głodem a tanim, przetworzonym jedzeniem, które pogarsza zdrowie i zwiększa zachorowalność na choroby dietozależne. Konsekwencją jest m.in. większe obciążenie publicznej służby zdrowia oraz pogłębianie nierówności społecznych.

Jednocześnie tony żywności są codziennie marnowane. System produkcji i dystrybucji nie tylko nie odpowiada na potrzeby społeczeństwa, ale wręcz działa przeciwko niemu – produkuje żywność niskiej jakości, zanieczyszcza środowisko i wspiera przemysł, który powoduje cierpienie zwierząt.

Polska prezydencja się kończy, ale jeszcze nie jest za późno

Choć Polska od stycznia sprawuje prezydencję w Radzie Unii Europejskiej, nie wykorzystała dotychczas szansy, by nadać kierunek polityce żywnościowej. Nie zaproponowano żadnych konkretnych działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa żywnościowego ani wsparcia dla zrównoważonego rolnictwa. Został jeszcze miesiąc – to ostatni moment, by pokazać przywództwo i odpowiedzieć na rosnące potrzeby społeczne i środowiskowe. Apel sygnatariuszy to wezwanie do działania tu i teraz.

Klimatyczny koszt talerza

Obecny model żywnościowy to także poważne zagrożenie dla planety. Monokulturowe uprawy niszczą glebę, wypierają bioróżnorodność, sprzyjają suszom i powodziom. Intensywny chów przemysłowy zatruwa wody i gleby, a nadużywanie antybiotyków w hodowli zwierząt napędza antybiotykooporność – jedno z największych zagrożeń zdrowotnych XXI wieku.

Produkcja mięsa i nabiału odpowiada dziś za większość emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie. Zgodnie z danymi WHO i IPCC, system żywnościowy odpowiada nawet za 1/3 globalnych emisji.

Prawo do żywności to prawo człowieka

W Europie XXI wieku nie powinno być miejsca na ubóstwo żywnościowe. Zdrowa, dostępna, etyczna żywność nie może być luksusem, to nasze wspólne prawo.

Sygnatariusze domagają się, aby Prezydencja Polski w Radzie UE uczyniła bezpieczny i zrównoważony system żywnościowy jednym z priorytetów unijnej polityki. Wzywają do konkretnych reform: oznakowania produktów żywnościowych, ograniczenia marnowania żywności, wsparcia dla rolników w transformacji ekologicznej i rozwoju zielonych zamówień publicznych.

Czas działać

„Bezpieczna Europa to również bezpieczna żywność”, podkreślają autorzy apelu. Żywność to nie tylko towar, lecz kwestia zdrowia publicznego, sprawiedliwości społecznej i ochrony klimatu.

Przeczytaj pełną treść listu: List Solidarności Żywnościowej
Źródło: Green REV Institute

MANIFEST WEGAŃSKI 2025 r.
Weganizm to sposób życia, który szanuje wszystkie czujące istoty i pokazuje, że wszystko jest ze sobą połączone.
Każda istota, która czuje, zasługuje na troskę i ochronę – niezależnie od gatunku.
Weganizm pomaga ograniczyć cierpienie zwierząt i szkody dla planety. To wybór dla lepszej przyszłości.
Nie chcemy używać zwierząt jako rzeczy, jedzenia ani produktów. One nie są naszym narzędziem.
Ważne są dla nas dobro, sprawiedliwość, empatia i świadomość wpływu naszych wyborów.
Wierzymy w współczucie, solidarność i siostrzeństwo z innymi czującymi istotami – ludźmi i zwierzętami.
Znamy trudności, ale wierzymy, że zmiana jest możliwa – krok po kroku.
Nie zgadzamy się na manipulacje, które odbierają zwierzętom ich godność i prawa.
Każdy może próbować żyć bardziej wegańsko – na swój sposób, w swoim tempie. Każdy krok się liczy.
Nie jesteśmy ruchem politycznym, ale chcemy łączyć ludzi ponad podziałami.
Zachęcamy duchowość i religie do spojrzenia na zwierzęta z miłością i troską.
Ufamy nauce, ale nie takiej, która krzywdzi istoty żywe lub niszczy środowisko.
Weganizm to i rozum, i serce. Chcemy rozmawiać, współpracować i budować świat oparty na wartościach.

„Urząd rzeczniczy to istotny krok w kierunku prawnego uznania podmiotowości zwierząt. Dziś zwierzęta, które z jednej strony nie są rzeczami (jak stanowi wprost art. 1 ust. 1 Ustawy o ochronie zwierząt), a z drugiej nie mają podmiotowości prawnej, pozostają w zawieszeniu, jeśli chodzi o ich status prawny”.
mec. Karolina Kuszlewicz

„Rzecznik praw zwierząt czy też ogólnopolski inspektorat praw zwierząt musiałby być instytucją niezależną od Inspekcji Weterynaryjnej, od parlamentu czy rządu. Generalnie od wszelkich instytucji, które patrzą na zwierzęta nie z punktu etyczno-moralnego, tylko jako produkt, rzecz, którą się np. handluje
w celach konsumpcyjnych”.
Prezes TOZ RP Wojciech Muża

Oczywiście ta osoba powinna być weganinem, bo to zmienia perspektywę i podejście do zwierząt jako właśnie do produktów. Myślę, że byłoby rażącą sprzecznością, gdyby rzecznik ochrony zwierząt je konsumował”.
Szef Fundacji Viva Akcja dla Zwierząt Cezary Wyszyński

💚💚💚

Anna Spurek, Dyrektorka Generalna Green REV Institute: – Przeprojektowanie systemu żywności to zadanie na teraz. Sektor hodowlany to motor nierówności i braku bezpieczeństwa żywnościowego i żywności. Półki pełne mięsa i nabiału warto zestawić z głodem i ubóstwem. Dania już wprowadza polityki dla przebudowy systemu do systemu roślinnego, pytanie co z Polską Panie Ministrze Siekierski, Premierze Tusku, Ministro Leszczyno, Ministro Hennig- Kloska?

💚💚💚

Anna Spurek,
COO Green REV Institute:
– Aktywizm systemowy dla zmiany i naprawy systemu żywności to dzisiaj must w działaniach klimatycznych. Czas, żeby młode osoby mówiły sprawdzam rządzącym, pukały do drzwi gabinetów w Brukseli i skutecznie wykorzystywały narzędzia partycypacji dla transformacji systemu żywności. Tematyka systemu żywności i rolnictwa jest bardzo szeroka, w ramach Youth Climate Lab koncentrujemy się na deforestacji, której przyczyną jest rolnictwo zwierzęce, prawie do dostępu do wegańskich posiłków oraz problemie marnowania żywności.

💚💚💚

Morgan Janowicz,
Koordynatorka ds. Partnerstwa REV:
– Roślinne szkoły to nie tylko projekt REV ale to nasza misja i element strategii naprawy systemu żywności. Jako reprezentantka Gen Z wiem, że odpowiedzialność za naprawę systemu żywności to odpowiedzialność instytucji, przemysłu, rządów, samorządów, szkół… i mocna, silna edukacja klimatyczna.

💚💚💚

Julia Sawka – Kluczowe jest także zrozumienie potęgi naszych wyborów jako siły zmiany. Nie marnuj – kupuj odpowiedzialnie to manifest troski o naszą planetę i przyszłe pokolenia. Wspólnie budujemy społeczeństwo świadome, gotowe podejmować decyzje, mające na uwadze ekologię, etykę i zrównoważony rozwój. W ramach Youth Climate Lab skupiamy się na kampaniach społecznych, które inspirują do pozytywnych zmian.

💚💚💚

Musimy przewartościować nasze podejście do zwierząt i otaczającej nas przyrody i zrozumieć, że stanowimy obecnie największe zagrożenie dla tej planety i jej zwierzęcych mieszkańców. I powinniśmy zrobić to nie ze strachu o własne zdrowie lub życie, przyszłość swoich bliskich czy gatunku ludzkiego – powinniśmy to zrobić z poczucia przyzwoitości i szacunku. Nie da się uczciwie walczyć o prawa i ich egzekwowanie w kwestii sprawiedliwości społecznej i jednocześnie tolerować czy czynnie uczestniczyć w gigantycznej opresji wobec dziesiątek miliardów zwierząt pozaludzkich.
Monika Kohut – weganka, abolicjonistka zwierzęca, aktywistka, feministka. Działa aktywnie na rzecz równości wszystkich istot żyjących.

💚💚💚

Na dziś wiemy jedno, że nie ma nakazu jedzenia mięsa w Kościele, ani nie ma zakazu jego jedzenia. A miejscem, gdzie podejmujemy takie decyzje jest nasze sumienie. I wrażliwość tego sumienia mówi nam, którą opcję należy/można wybrać z licznych propozycji diet. Każdy ma prawo do swoich wyborów. Nie narzucamy go instytucjonalnie.
Od zawsze w Kościele są praktykowane posty. A klasyczny post chrześcijański to po prostu niejedzenie mięsa i w naszej tradycji chrześcijańskiej od zawsze nie jemy mięsa np. w piątki.
To pokazuje, że od wieków w naszej refleksji był, jak można powiedzieć, wyrzut sumienia, że jednak jemy zwierzęta.
O. Stanisław Jaromi OFMConv.
Wywiad pt. „Nowe przymierze z przyrodą?”

💚💚💚

„Zwróćmy również uwagę na etyczny aspekt dokarmiania. Niewiele osób jest świadomych, że pożywienie zostaje wyrzucane jako przynęta w bezpośrednim otoczeniu stanowisk strzeleckich, tak zwanych ambonek.
Głodne zwierzęta same pojawiają się na linii strzału, co czyni z aktu polowania egzekucję. Zabijanie zwierząt w pobliżu ambon ukazuje rzeczywisty obraz myśliwych i ich tak zwaną miłość do przyrody.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Dariusz Dąbek – dr nauk humanistycznych, filozof, logik, trener mediacji,
negocjator.
💚💚💚

„Nurt ekofeminizmu, obszernie zajmujący się problemem męskiej dominacji zarówno w stosunku do kobiet, jak i środowiska naturalnego, zwrócił uwagę na patriarchalne korzenie elementów kultury myśliwskiej. Myślistwo rekreacyjne, które często prezentowane jest przez samych uczestników jako sport lub równa walka, to w istocie forma jednostronnej agresji, gwałt na przeciwniku, który nie wyraził zgody na udział w zmaganiach. W tej morderczej odsłonie biofilii myśliwy – stalker („romantyczny gwałciciel”) jest przekonany, iż jego ofiara sama sprowokowała go do ataku i ponosi winę zaswój los. Zgrzeszyła pięknem, a więc musi ponieść zasłużoną karę”.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Dariusz Jedzok – absolwent Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Śląskiego.
💚💚💚

„Dla społeczności myśliwych całe to zło jest legitymizowane przez moralność łowiecką, która jest złą moralnością, tak jak moralność grupy przestępczej czy moralność kanibali. Społeczne hominidy jako ssaki świadome sprawstwa swojego i innych są skazane na moralność – żadna ludzka grupa nie może się utrzymać przez współdziałanie członków bez przestrzegania wzajemności i wspólnej wartości czy celu”.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Andrzej Elżanowski – prof. dr hab. w zakresie nauk biologicznych.
💚💚💚

„Zabijanie zwierząt towarzyszyło ludzkości w toku filogenezy. Człowiek zabijał, żeby przeżyć, szczególnie w okresie lodowcowym, kiedy trudno było o pokarm roślinny. Zabijał także, czyniąc ofiary, jednakże nie było to
zabijanie dla przyjemności. Co więcej, szanse zwierzęcia i człowieka w walce były bardziej wyrównane. Już we wczesnym średniowieczu na terenie Europy myślistwo stało się mało ważnym aspektem gospodarki, a w czasach współczesnych – wyspecjalizowanych hodowli – jest wręcz zbędne.
Jednak istnieje, i to dla zupełnie innych celów”.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Honorata Korpikiewicz – prof. dr hab. w dyscyplinie: filozofia.
💚💚💚

„Przyjąć można więc, że prawidłowe jest potoczne znaczenie słowa „myślistwo”, oznaczające pozbawienie zwierząt życia w wyniku polowań. Myślistwo rekreacyjne to natomiast myślistwo, w którym głównym – a często wręcz jedynym – celem jest patologicznie rozumiana „rekreacja” – pozbawianie zwierząt życia nie w związku z jakąś formą zagrożenia, nawet nie dla mięsa, ale przede wszystkim dla satysfakcji myśliwego. Zabijanie zwierzątjako forma relaksu, przyjemności”.
„Etyczne potępienie myślistwa”
Tomasz Cyrol – adwokat, dr nauk prawnych.
💚💚💚

„Odwołajmy się najpierw do zasady: „Nie zabijaj” ze starotestamentowego Dekalogu, która w wersji oryginalnej zakazuje mordowania – czyli zabierania życia niewinnym – tym, którzy nic złego nam nie uczynili, tym, którzy nie mają winy w sobie i są zbyt słabi, aby bronić samych siebie.
Mój adwersarz mógłby w tym wypadku powiedzieć, że zakaz ten dotyczy wyłącznie relacji międzyludzkich. Należy zadać pytanie – dlaczego na obecnym, wysokim poziomie wiedzy neurobiologicznej i rozwiniętej świadomości moralnej musimy tak wąsko interpretować tę zasadę? Dlaczego
kategorią „niewinnych” powinniśmy nadal obejmować wyłącznie przedstawicieli gatunku Homo sapiens i nikogo więcej? Z etycznego punktu widzenia, kategoria „niewinnych” jest zakresowo szersza i wykracza poza przynależność do jednego gatunku”.
„Etyczne potępienie myślistwa” –
dr hab. Dorota Probucka, prof. UP.
💚💚💚

„Ludzie nie dostrzegają lub nie chcą dostrzegać cierpienia zwierząt hodowlanych. Nie widzą, co się dzieje ze zwierzętami hodowanymi na mięso. Jak wygląda produkcja mleka. Ja staram się im to uświadomić”.
red. TOK FM, Ewa Podolska
💚💚💚
„Termin „zwierzęta” powinien zostać porzucony w rozważaniach etycznych. Jako kategoria systematyki biologicznej jest zbyt szeroki, żeby można było go sensownie używać w kontekście etyki. Jest mi z tym określeniem coraz bardziej niewygodnie i gorączkowo zaczynam szukać sposobu, żeby go nie stosować w podobnych rozważaniach.
Dariusz Gzyra
💚💚💚
„Strzelanie dla przyjemności do zwierząt jest patologią, to powiedzmy sobie wprost. Rozumiem łowiectwo, gdy istnieją istotne pilne powody, ale tym powinni zająć się fachowcy, a nie osoby, które idą do lasu jak na zawody sportowe czy do parku rozrywki z wypasionym sprzętem do zabijania”.
O. Stanisław Jaromi OFM CONV.
💚💚💚

Niewydolny system, który krzywdzi zamiast karmić

Polska prezydencja się kończy, ale jeszcze nie jest za późno

Klimatyczny koszt talerza

Prawo do żywności to prawo człowieka

Czas działać

Może cię zainteresować:

Powiedz Komisji Europejskiej TAK dla Naprawy Systemu Żywności!

Czas na zdrową i zrównoważoną dietę roślinną!

Green REV Institute zabrał głos w konsultacjach publicznych dotyczących przyszłego budżetu UE (MFF)