Emisje pod ochroną prawną? Poselskie projekty zmian prawa wspierają fermy przemysłowe
Koalicja Future Food 4 Climate, zainicjowana przez Green REV Institute, zrzeszająca ponad 100 organizacji pozarządowych, środowisko naukowe oraz stronę aktywistyczną, przesłała swoje stanowisko w ramach konsultacji publicznych dotyczących nowelizacji ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Projekt ustawy, złożony przez Posłów Prawa i Sprawiedliwości 10 stycznia 2025 roku, budzi poważne zastrzeżenia w kontekście ochrony środowiska, zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa żywnościowego. Projekt Posłów PiS nie jest jedyną inicjatywą – Green REV Institute wziął udział w konsultacjach dotyczących Projektu Konfederacji o ochronie prowadzenia działalności rolniczej, którego termin na składanie uwag upływał 1 lutego 2025 roku. REV krytycznie odniósł się do zapisów, wskazując, że projekt w rzeczywistości uprzywilejowuje sektor intensywnej hodowli zwierząt, a nie chroni mieszkańców i mieszkanki obszarów wiejskich. Uznanie odorów i hałasu z ferm przemysłowych za element „dziedzictwa sensorycznego wsi” legalizuje zanieczyszczenie środowiska i ogranicza prawa obywateli, obywatelek do czystego powietrza i zdrowia.
Nowelizacja ustawy – wsparcie dla ferm przemysłowych kosztem zdrowia i bezpieczeństwa ludzi
Projekt ustawy zakłada wprowadzenie nowej definicji „immisji rolniczych”, która ograniczy prawo mieszkańców i mieszkanek do dochodzenia roszczeń w przypadku uciążliwej działalności ferm przemysłowych. Nowe przepisy wprost uprzywilejowują sektor hodowlany, ignorując jego wpływ na środowisko i zdrowie publiczne.
- Uciążliwości powodowane przez fermy przemysłowe nie będą podlegać standardowym normom ochrony prawnej, jeśli działalność prowadzona jest na terenie przeznaczonym na rolnictwo.
- Społeczności lokalne stracą możliwość skutecznego sprzeciwu wobec powstawania nowych ferm przemysłowych, nawet jeśli ich działalność wpłynie negatywnie na jakość życia i środowisko.
- Nie uwzględniono wpływu hodowli na zanieczyszczenie wód i powietrza, mimo że przemysłowa produkcja zwierzęca odpowiada za 78% emisji amoniaku w UE.
- Nowelizacja ignoruje zagrożenie antybiotykoopornością, choć ponad 70% antybiotyków sprzedawanych na świecie trafia do hodowli zwierzęcej, przyczyniając się do powstawania bakterii odpornych na leczenie. W Polsce w 2019 r. ponad 5 600 zgonów było związanych z tym problemem.
- Zmiany są sprzeczne z Konstytucją RP, w szczególności z art. 74, który nakłada na władze publiczne obowiązek dbałości o stan środowiska i zapewnienia obywatelom prawa do życia w czystym otoczeniu.
Dlaczego ta nowelizacja to krok wstecz?
Anna Spurek: “Mieszkańcy obszarów wiejskich mają prawo do życia w czystym, bezpiecznym otoczeniu. Obszary wiejskie zasługują na więcej niż sprowadzenie do roli miejsca na przemysłową, śmierdzącą i zanieczyszczającą hodowlę. Prawo ma chronić ludzi i stwarzać warunki do rozwoju sprawiedliwej gospodarki a nie wzmacniać nierówności i zabezpieczać zyski zanieczyszczających”.
Postulaty Koalicji Future Food 4 Climate
Koalicja apeluje o wycofanie zapisów osłabiających ochronę mieszkańców i mieszkanek oraz wprowadzenie przepisów wspierających zrównoważone rolnictwo.
- Ochrona społeczności lokalnych – zachowanie prawa do sprzeciwu wobec uciążliwej działalności ferm przemysłowych.
- Wprowadzenie regulacji odległościowych i odorowych – ograniczenie rozwoju hodowli przemysłowej w pobliżu obszarów mieszkalnych.
- Wsparcie dla rolników przechodzących na produkcję roślinną – promowanie modeli rolnictwa zmniejszających emisje i poprawiających bezpieczeństwo żywnościowe.
- Włączenie mechanizmów ochrony zdrowia publicznego – ograniczenie stosowania antybiotyków w hodowli oraz monitorowanie ich wpływu na antybiotykooporność.
- Dostosowanie Wspólnej Polityki Rolnej do wymogów zrównoważonego rozwoju – inwestowanie w zieloną industrializację rolnictwa oraz rozwój sektora białek roślinnych.
Biała Księga Ofiar Sektora Hodowlanego
Green REV Institute w ramach programu Wolni od Ferm był zaangażowany w tworzenie Białej Księgi Ofiar Sektora Hodowlanego, zatytułowaną „Smród, krew i łzy. Włącz myślenie, bądź zmianą”. Dokument autorstwa dr. Sylwii Spurek stanowi szczegółową analizę negatywnych skutków intensywnej hodowli zwierząt – od degradacji środowiska i zagrożeń zdrowotnych po społeczne i etyczne konsekwencje jej funkcjonowania. Biała Księga zawiera również konkretne rekomendacje legislacyjne, wskazując, jakie zmiany prawne powinny zostać wdrożone, aby stworzyć sprawiedliwy, etyczny i zrównoważony system rolnictwa oraz żywienia w Polsce.
Czas na lokalne, bezpieczne rolnictwo i bezpieczne obszary wiejskie
Future Food 4 Climate podkreśla, że przyszłość rolnictwa to system oparty na zrównoważonych, roślinnych źródłach białka, ochronie środowiska i zdrowiu publicznym. Nowelizacja ustawy powinna iść w tym kierunku, a nie wspierać dalszy rozwój intensywnej hodowli zwierząt.
Koalicja zachęca do szerokiej debaty i apeluje do rządu o przyjęcie rozwiązań dla bezpieczeństwa żywnościowego i ochrony zdrowia ludzi.
Źródło: Green REV Institute
